4 februari 2019

ZIN IN HET LEVEN NA KANKER

FILOSOFISCHE TRAINING VOOR MENSEN MET KANKER

Dat een leven na kanker nooit simpel is, zal niemand ontkennen. Het is en blijft een moeilijk thema. Want als je de ziekte overleeft, wat heb je dan te klagen? Pieter Vandekerckhove kreeg op zijn veertiende de diagnose van acute leukemie en ondervond aan den lijve hoe de ziekte je hele leven op z’n kop zet. Vandaag helpt hij jonge mensen met kanker om hun leven opnieuw te starten aan de hand van drie krachtige filosofische vaardigheden. 

Je biedt filosofische hulp aan jonge mensen met kanker. Hoe ben je bij die, toch wel specifieke en bijzondere, doelgroep terechtgekomen?
“Toen ik veertien was, kreeg ik de diagnose van acute leukemie. Ik heb toen ontzettend veel nagedacht en gelezen over hoe ik me daar kon doorworstelen. Als gevolg daarvan koos ik ervoor om enkele jaren later aan de universiteit filosofie te studeren. Voor mijn masterproef deed ik onderzoek naar de levensvisie van mensen met een levensbedreigende ziekte. De studies zelf waren erg theoretisch en gingen niet echt in op de diepe levens­filosofie, waardoor ik wat op mijn honger bleef zitten. Daarom studeerde ik daarna ook nog praktische filosofie. Die kans heb ik aangegrepen om uit te testen welke methoden het beste werken om je leven te herstarten na een kankerdiagnose. Momenteel ben ik ook nog bezig met een PhD rond co-creatie en e-health aan de Erasmus University Rotterdam.

De interesse voor de problematiek van jonge kankerpatiënten heeft me altijd vast- en beziggehouden. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat ik enkele jaren geleden ben gestart met het geven van workshops aan jonge mensen met kanker en hun zorgverleners. Met die workshops wil ik hen leren hoe ze op een creatieve en leuke manier in groep en op zichzelf kunnen nadenken over het leven.”

Hoe gaat zo’n workshop precies in zijn werk?
“De workshops zijn opgebouwd aan de hand van drie filosofen. De eerste is Confucius, een Chinese filosoof uit 500 v.Chr. die ons kan helpen omgaan met hedendaagse uitdagingen. Met Gongfu, beter bekend als Kung Fu, leer ik deelnemers aan om voldoening te hebben in het moment zelf. Hoewel de meeste mensen bij Kung Fu aan actiefilms met Jackie Chan denken, is de activiteit veel meer dan alleen maar een krijgskunst. Gongfu is in de eerste plaats heel praktisch. Je kan het zien als een vaardigheid om voldoening te vinden in activiteiten die je doet. Je kan dansen, muziek maken, koken, schrijven, omgaan met mensen en zelfs beleid voeren. Het is dus moeilijk om Gongfu theoretisch aan te leren, het zit echt in de beoefening van de activiteit zelf. Vergelijk het met leren koken: dat doe je niet door een recept uit het hoofd te leren, maar door het te bereiden en met het eten bezig te zijn. Vertaald naar hedendaagse taal, kan je het zien als ‘in het moment’ of ‘in de flow’ zijn. Je kan het toepassen op elke activiteit.

De tweede filosoof waarnaar ik verwijs, is Epicurus. Volgens deze Griekse filosoof draait filosofie om persoonlijk geluk en het vermijden van pijn en verdriet. Met gesprekken en oefeningen leren deel­nemers dankbaar zijn voor het leven.

De derde en laatste filosoof is de Griekse Socrates, die mensen hielp groeien in een wereld met fundamentele onzekerheid. Hierbij gaan we aan de slag met praktische aanknooppunten in het eigen leven. Waarom doe je wat je doet en hoe kan je er meer voldoening uit halen?”

Heb je het idee dat er voldoende aandacht gaat naar de nazorg na kanker?
“Bij oncologische zorg ligt de focus voornamelijk op lichamelijke zorg. Dat is natuurlijk erg belangrijk, maar het zorgt er ook voor dat heel wat mensen na hun behandeling in een zwart gat vallen. De voorbije jaren heb ik gemerkt dat filosofische hulp nog op veel muren botst. Toen ik startte met mijn workshops, kwam er enorm veel interesse vanuit het ziekenhuislandschap. Ik hoopte dan ook dat ik dit fulltime zou kunnen doen, maar het bleef altijd bij enkele sessies. Niet omdat er geen deelnemers waren of de reacties lauw waren, maar simpelweg omdat er niet voldoende ruimte is in het budget. Wat ik aanbied is erg nieuw en klinkt voor heel wat mensen wellicht nogal zweverig. Maar het is zo belangrijk om na een zware ziekte opnieuw een plek te vinden in je eigen leven. Dat is nu nog taboe. Via het onderzoek waarmee ik momenteel bezig ben, probeer ik die brug te maken.”

"Het is zo belangrijk om na een zware ziekte opnieuw een plek te vinden in je eigen leven."

Hoe gaan jongeren zelf om met dit taboe?
“Veel mensen met kanker voelen zich niet per se slecht. Het is een heel abstracte ziekte. We worden ook steeds vroeger gediagnosticeerd, waardoor je vaak vrij abrupt en onverwacht in een soort ziekenrol wordt geforceerd. Ik kan natuurlijk alleen maar toejuichen dat diagnoses en behandelingen elkaar zo snel mogelijk opvolgen, maar het blijft jammer dat mensen daarbij niet worden begeleid. Zeker voor jongeren is dat erg moeilijk te vatten en te plaatsen. Ze voelen zich vaak verkeerd gelabeld. Eens terug in de gewone wereld worden ze door hun omgeving anders bekeken terwijl ze zelf op zoek zijn naar een weg naar hun oude leven. Die weg bestaat niet. Toen ik als tiener zelf weer naar school mocht, was ik kaal, graatmager en snel uitgeput. Iedereen keek vreemd naar me en ik voelde me een alien. We kunnen van jongeren niet verwachten dat ze daar alleen mee omgaan. Psychologische hulp kan daarbij heilzaam zijn, maar heel wat van die jongeren zijn op zoek naar zingeving en een eigen identiteit. Daarom kan filosofische training vaak een beter antwoord bieden op hun vragen.”

Wat hoop je in de toekomst te zien veranderen in ons zorglandschap?
“Naast aandacht voor zingevende ondersteuning bij mensen met kanker, hoop ik vooral op meer aandacht voor een leeftijdsspecifieke groep die nu nog te vaak over het hoofd wordt gezien binnen de kankerzorg. In het buitenland wordt er al behoorlijk wat aandacht besteed aan wie zich tussen de kinder- en de volwassen­afdeling bevindt: AYA, Adolescents and Young Adults with cancer, gericht op patiënten tussen 16 en 35 jaar. Kom Op Tegen Kanker heeft vorige zomer alvast een blauwdruk voorgesteld dat dieper ingaat op die thematiek. Ik hoop dat het beleid snel zal volgen!” 

ZELF AAN DE SLAG? DENK EENS NA OVER DE VOLGENDE VRAGEN OM TE LEREN OMGAAN MET STRESS.

Stap 1: Wanneer voel je bevlogenheid in je werk?
Stap 2: Wanneer ben je dankbaar voor jezelf? Schrijf elke avond drie dingen neer waar je dankbaar voor bent.
Stap 3: Wat heb je in je werk onder controle en wat niet? Steek geen energie in het willen onder controle krijgen van zaken die je niet kan controleren. Bevraag jezelf regelmatig of je je niet laat afleiden door oncontroleerbare zaken en zorg dat je ze leert benaderen op een manier die je wel kan controleren.

TEKST: EVELIEN CHIAU • BEELD: PIETER VANDEKERCKHOVE