Toekomst van zorg en welzijn

“In4Care wil naast het bestaande zorgsysteem een extra systeem uitbouwen, helemaal van nul”

Vijf jaar geleden werd In4Care opgericht, een ledenorganisatie die de zorg- en welzijnssector wil klaarstomen voor de toekomst. Met de “Health Arena” is er nu een concreet project om die gezondheidszorg 2.0 te realiseren, vertelt directeur Nico De fauw.

De toekomst van zorg en welzijn realiseren: dat is in een notendop de missie van In4Care, een ledenorganisatie die spelers uit drie sectoren verbindt: de zorg- en welzijnssector, het bedrijfsleven en kennisinstellingen. Om hun missie waar te maken, organiseert In4Care allerlei activiteiten, gebaseerd op vier pijlers, vertelt directeur Nico De fauw. “Ten eerste proberen we onze leden te inspireren. Op allerlei events, zoals onze ‘Happy Aging Day’, stellen we innovatieve oplossingen voor. De tweede pijler is connectie: we willen onze leden verbinden. De noden van de sector connecteren met de industrie, en start-ups met innovatieve oplossingen in contact brengen met de zorgsector. Ten derde hebben we een bescheiden opleidingsaanbod. In de zorgsector worden geregeld mensen gebombardeerd tot ‘innovatiemanager’: wij geven hen een ‘innovatiebad’, zodat ze snel aan de slag kunnen. En tot slot is er onze vierde pijler: get it done. Zo is er elk jaar de ‘Zorgvinding’, een projectoproep waarbij voorzieningen zelf innovatieve oplossingen kunnen indienen. De laureaat krijgt naast financiële middelen ook een coachingstraject om hun project te realiseren.”

Innovatieve mindset

De laatste ‘Zorgvinding’ die de hoofdprijs wegkaapte, was de ‘Lichtstraat’, een uitvinding van woonzorgcentrum Samen, Campus Wakken. “Het idee komt van de hulpverleners zelf, die een oplossing zochten voor hun bewoners met dementie die vaak gedesoriënteerd zijn,” aldus De fauw. “Dus gingen ze aan de slag met hun technische dienst: met ledstrips bouwden ze een flexibele oplossing om bewoners te helpen hun weg te vinden. De hulpverleners voelen zich erkend door deze prijs, en ondersteund in hun innovatieve ondernemerschap. De bewoners stellen het enorm op prijs. En ook voor de directie is het een troef: zij worden aantrekkelijker, zowel voor klanten als potentiële werknemers. Nu loopt er een traject om die oplossing op te schalen in samenwerking met de industrie, zodat het in de toekomst veel meer mensen kan helpen. Iedereen wint bij innovatie. Alleen de overheid blijft achter, met haar talloze regels en voorschriften: ik hoop dat de sector in de toekomst meer vrijheid en vertrouwen krijgt, zodat er ruimte is om te innoveren.”

“Vraag eens aan iemand die terminaal ziek is of hij bereid is om zijn gezondheidsdata te delen, zodat misschien één arts wereldwijd hem kan helpen. Dan betwijfel ik of privacy wel zo belangrijk blijft”

Als De fauw terugblikt op de voorbije jaren, klinkt hij trots. “We hebben een innovatieve mindset in de zorg- en welzijnssector kunnen aanwakkeren. Er is meer oog voor de toekomst, voor samenwerking met de industrie, voor het belang van technologie, artificiële intelligentie, noem maar op. Als het op inspireren aankomt, hebben we al veel kunnen realiseren. En er zijn ook mooie samenwerkingen en concrete projecten ontstaan binnen ons netwerk.” Maar één ding begon te wringen: veel innovaties worden uitgetest, maar bleven bij pilootprojecten of kleine veranderingen. “Het is zo moeilijk om innovaties in te bedden in de werking van organisaties en de onderliggende processen te veranderen. Nochtans is dat nodig, als je echt wilt innoveren. Maar vandaag is dat haast onmogelijk. Niet omdat de wil ontbreekt, maar omdat de systemen, regels en financiering zo ontzettend complex zijn. Daarom verandert er weinig fundamenteels aan de manier waarop we zorg aanbieden. En dat is een probleem, want het huidige systeem is aan het crashen: er zijn te weinig verpleegkundigen, de ouderenzorg staat onder druk, organisaties komen financieel niet rond… Eigenlijk werkt het systeem niet meer.”

Health Arena

Daarom heeft In4Care sinds kort een duidelijke ambitie: het gezondheidssysteem van de toekomst realiseren. “Daarbij ligt de focus op preventie en gezondheidspromotie”, vertelt De fauw. “Zo ontlasten we het huidige zorgsysteem, want als mensen gezonder gaan leven, hebben ze minder nood aan medische hulp. Het huidige systeem hoeft zeker niet te verdwijnen en dat gaan we zeker ook vanuit In4care blijven verbeteren en ondersteunen. Maar daarnaast willen wij een extra systeem bouwen, helemaal van nul: alle processen, samenwerkingen en businessmodellen vinden we opnieuw uit. Ik beschouw ons een beetje als de Tesla van de gezondheidszorg. Toen Elon Musk met Tesla begon, wilde hij niet de zoveelste auto bouwen. Nee, hij vergat alle bestaande auto’s en begon helemaal opnieuw. In het begin verklaarde iedereen hem voor gek, maar tien jaar later zijn elektrische auto’s alomtegenwoordig en worden ze ook min of meer betaalbaar.”

Dat nieuwe systeem krijgt vorm in de zogenaamde “Health Arena”, waarvan een eerste prototype werd gebouwd op de Love Tomorrow Conference, tijdens het Tomorrowland-festival. Dit jaar zullen er nog meer van die prototypes opduiken, als tijdelijke pop-ups. Maar het is de bedoeling om dit concept de komende jaren in heel Vlaanderen te verankeren. “De Health Arena is een fysieke plek waar mensen heengaan om gezond te worden en te blijven. Die moet er aantrekkelijk uitzien, met veel groen en hout. En het wordt ook echt een arena, met verschillende verdiepingen. Op het gelijkvloers zitten alle eerstelijnsdiensten om mensen gezond te houden: de huisarts, kinesist, psycholoog, diëtist… Maar je kunt je er ook laten screenen en monitoren. Daarnaast zal er een fitness zijn, een restaurant met gezonde voeding, een e-health-shop met allerlei apps en devices… Op de eerste verdieping zitten de poliklinische diensten en op de tweede verdieping de dagkliniek, voor mensen die meer gespecialiseerde hulp nodig hebben.”

Industrie en retail

Niet alle Health Arena’s zullen er precies zo uitzien, benadrukt De fauw. “Wat ik nu omschreef, is de uitgebreide versie. Maar het kunnen ook plekken zijn met slechts enkele van die diensten. Op de ene plek zal het enkel een gelijkvloers zijn, op de andere twee of drie (beperkte) verdiepingen. Het hoeven trouwens geen gloednieuwe gebouwen te zijn. Ik kan me best voorstellen dat een bestaande polikliniek, dienstencentrum of fitnesscentrum ontpopt tot Health Arena, door andere diensten en partners te integreren. We gaan ervan uit dat elke Vlaamse gemeente op termijn minstens één Health Arena zal hebben.”

De vraag is natuurlijk: wie zal al die Health Arena’s bouwen? Van de overheid verwacht De fauw de komende jaren weinig. “Ook de zorg- en welzijnssector zitten vast in een rigide systeem van financiering en regelgeving, dus van hen verwachten we niet meteen initiatieven. Nu kijken we vooral naar de industrie en retailsector. Vandaag zijn veel spelers al bezig met het gezond maken en houden van hun klanten, via voeding, beweging en slaap bijvoorbeeld. In de marge daarvan kunnen ze hun diensten aanbieden en hun producten verkopen. Een partner die recent aan boord is gestapt, is Colruyt Group: zij hebben niet alleen supermarkten, maar ook fitnesscentra en een online apotheek. Ze hebben dus al veel in huis om mensen te monitoren, coachen en voedingsadvies te geven. Vervolgens zul je zien dat zorgactoren, zoals ziekenhuizen, een deel van hun diensten zullen doorschuiven naar de Health Arena’s en samenwerken met de industrie. Samenwerking, ook met atypische partners, wordt cruciaal in dit verhaal. Net als leiderschap, data en innovatie. Bovendien richten we ons steevast op burgers in plaats van patiënten. We gaan echt naar een andere mindset.”

Kritische kanttekeningen

Al zijn er wel enkele kritische kanttekeningen. Hoe voorkom je bijvoorbeeld dat zo’n Health Arena enkel voor de happy few is en dat een zorgbeleid met twee snelheden ontstaat? Het is een vraag die De fauw geregeld krijgt, geeft hij toe. “We mogen daar zeker niet licht over gaan, maar ik vind het geen reden om hier niét mee te starten. Bij dit soort innovaties zul je altijd zien dat het aanvankelijk commerciële initiatieven zijn. Het begint steevast met early adopters die voldoende financiële middelen hebben. In dit geval zullen dat enerzijds mensen zijn die erg bekommerd zijn om hun gezondheid, en anderzijds amateursporters, die het gewend zijn om veel te betalen voor hun passie. En ja, in het begin zal zo’n Health Arena relatief duur zijn. Maar al vrij snel zullen de ziekenfondsen pakketten aanbieden waarbij hun leden toegang krijgen tot Health Arena’s. Elk ziekenfonds verschuift vandaag naar een gezondheidsfonds: dit past perfect in hun verhaal. Je zal dan bijvoorbeeld een abonnement kunnen nemen op een Health Arena, en een deel daarvan wordt terugbetaald door je ziekenfonds. In een volgende fase zal de overheid dat systeem hopelijk mee financieren, al vrees ik dat dit niet voor de eerste tien jaar zal zijn. Ik ben al dertig jaar bezig met preventie en ik hoor de verschillende overheden al even lang verkondigen dat ze preventie belangrijk vinden. Maar in de praktijk wordt er amper in geïnvesteerd, we zitten ver onder het Europese gemiddelde. Wat ik wél zie, is veel enthousiasme bij de zorg- en welzijnssector, dus ik heb zeker vertrouwen in de toekomst.”

“De Health Arena is een fysieke plek waar mensen heengaan om gezond te worden en te blijven. Die moet er aantrekkelijk uitzien, met veel groen en hout”

Een ander punt van kritiek is dat de Health Arena’s sterk gebaseerd zullen zijn op data, om de gezondheid van burgers te monitoren en hen te coachen. Dan loeren heikele privacykwesties om de hoek. “Vandaag delen we als burgers al zóveel data: onze bank weet perfect waaraan we ons geld uitgeven, de supermarkt stuurt folders met onze favoriete producten in promotie, de straten hangen vol camera’s, we delen gretig onze sportprestaties op Strava… We hebben onze privacy eigenlijk al opgegeven, ook al zijn we ons daar niet altijd van bewust. Enkel als het over gezondheidsdata gaat, blijven we die privacy halsstarrig verdedigen. Al wordt privacywetgeving altijd gemaakt door gezonde mensen. Vraag eens aan iemand die terminaal ziek is of hij bereid is om zijn gezondheidsdata te delen, zodat misschien één arts wereldwijd hem kan helpen. Dan betwijfel ik of privacy wel zo belangrijk blijft. Ik denk dat de burger vooral meer regie moet krijgen: laat hem zélf bepalen met wie hij zijn data deelt.”

Tekst: Stefanie Van den Broeck – Beeld: Jan Locus