Demografie biedt inzichten voor de lange termijn

Twee interviews zoomen in deze Zorgwijzer in op demografie, volgens het woordenboek Van Dale letterlijk “de statistische beschrijving van de bevolking”. Paul Scheffer, lid van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050, werkte twee jaar mee aan een lijvig rapport dat onlangs werd gepresenteerd. De reflectie over de toekomstige demografische ontwikkelingen in Nederland gebeurde heel grondig vanuit verschillende disciplines. Het gaat niet enkel over de veroudering van de bevolking, maar de studie tekent ook verschillende migratiescenario’s uit op de langere termijn. Daaruit leren we hoe kleine veranderingen in the long run tot grote verschuivingen in de bevolkingssamenstelling kunnen leiden. En dat met andere woorden grondige demografische analyses noodzakelijk zijn voor een geobjectiveerd lange-termijnbeleid. Demografie heeft immers een impact op veel beleidsdomeinen: wonen, zorg, arbeidsmarkt, mobiliteit, publieke ruimte… De studie toont alvast hoe we het thema migratie vanuit een heel andere invalshoek kunnen bekijken dan de huidige steekvlampolitiek.

Interessant is ook de insteek van Alyson Van Raalte, onderzoeker aan het gerenommeerde Max Planck Instituut voor demografisch onderzoek in Berlijn. Zij trekt het perspectief op demografische ontwikkelingen mondiaal open. Ze relativeert de “trage” West-Europese vergrijzing in vergelijking met de “snelle” vergrijzing in sommige Aziatische landen. Net als Scheffer wijst ze op de mogelijkheden van de demografie voor voorspellingen op een langere tijdsschaal en het onvermogen van de politiek om daar effectief ook iets mee te doen. Tien jaar vooruitkijken lijkt zo goed als onmogelijk. Van Raalte voorspelt dat de vergrijzing van de West-Europese bevolking behoorlijk wat druk kan leggen op de intergenerationele verstandhouding. Wie heeft recht op welke zorg en ondersteuning, waar liggen de maatschappelijke prioriteiten?

Dat ethisch debat zullen ook wij in Vlaanderen niet uit de weg kunnen gaan. Het is evenmin voorbereid; het duikt zelfs niet op in datgene waarover onze kieskandidaten praten wanneer ze verschijnen in debatten of stemmen ronselen op de markten. We horen sommigen zelfs openlijk pleiten voor besparingen in de gezondheidszorg. En dat met al die zorgvragen van een ouder wordende bevolking die op ons afkomen? De demografen hebben hier blijkbaar toch nog een beetje werk om de voorspellingen goed te laten doordringen.

Terwijl op de werkvloer in de zorg zowat iedereen het voelt: we botsen stilaan op onze limieten, zo kunnen we niet lang meer verder. Een grondig toekomstdebat is onontkoombaar. De impact van de kantelende leeftijdspiramide moeten we in kaart brengen voor alle beleidsdomeinen en een plan maken hoe we onze samenleving daarop gaan organiseren. In de zorg zullen we het vooral globaal moeten bekijken. Geen aanpassingen binnen deze of gene sector, of binnen de lijnen. Dat zet geen zoden aan de dijk. Alle schakels in de gezondheidsketen zullen samen moeten oversteken. Met de demografie als leidraad.