10/06/2019
Zorgbeleid Woonzorg

Campagne Zorg aan Zet toont groot draagvlak voor fundamentele hervormingen

10 juni 2019

ZORG AAN ZET

CAMPAGNE ZORG AAN ZET TOONT GROOT DRAAGVLAK VOOR FUNDAMENTELE HERVORMINGEN

Zoveel mogelijk mensen laten na­denken en debatteren over de toekomst van de zorg: dat was de inzet van Zorg aan Zet, een brede burgerbevraging in aanloop naar de federale en Vlaamse verkiezingen. Op 9 mei werd tijdens het Zorg aan Zet festival in Tour & Taxis het eindrapport met beleidsaanbevelingen voorgesteld en gingen de politici daarover met elkaar in debat. De conclusies van de campagne tonen dat er een heel breed draagvlak is voor diepgaande hervormingen in zorg en welzijn. 

Op 29 januari gaf Zorgnet-Icuro het startschot voor een groot maatschappelijk debat over de zorg van morgen. Zorg aan Zet zette burgers, zorgverleners en gebruikers aan om na te denken en te discussiëren over ons zorgsysteem, waar we naartoe moeten, hoeveel we ervoor over hebben … Dat in aanloop naar de verkiezingen. Meer dan 40 organisaties uit zorg en welzijn zetten mee hun schouders onder het project. 

Ruim 25.000 mensen participeerden op een of andere manier aan de campagne Zorg aan Zet: via het posten van ideeën op www.zorgaanzet.net of deelname aan een van de talloze live debatmomenten overal in Vlaanderen. De conclusies van het eindrapport tonen aan dat er een heel breed draagvlak is voor fundamentele hervormingen in zorg en welzijn. Een van de hoofdconclusies is dat ons zorgsysteem zwaar onder druk staat en ‘onderbemand’ is in meerdere betekenissen van het woord. Er weerklinkt een sterk pleidooi om gezondheid en welzijn integraler te benaderen, over alle beleidsdomeinen heen en in alle levensfasen.  

zorg aan zet
TERUGBLIK

Kanaal Z maakte een mooie reportage van het festival. Je kan die hier herbekijken.

Ook de plenaire gedeelten van het festival kan je herbekijken:

De foto’s kan je hier bekijken

Het eindrapport kan je downloaden via www.zorgneticuro.be > publicaties of via www.zorgaanzet.net


10 aanbevelingen voor de beleidsmakers

Het eindrapport presenteert de resultaten van de brede dialoog met de samen­leving en de betrokken stakeholders in de zorg. Duizenden mensen die op de een of andere manier een band hebben met de zorg, of eenvoudigweg begaan zijn met de zorg, lieten in Zorg aan Zet hun stem horen. Wat vinden zij belangrijk in de zorg, waarover maken zij zich zorgen, wat willen zij veranderd zien? De ideeën werden samengevat en geclusterd in tien aanbevelingen voor de beleidsmakers. De voorstellen tot verbetering en hervorming situeren zich op verschillende domeinen en op diverse niveaus. 

Dé rode draad doorheen alle beleidsaanbevelingen is “levenskwaliteit als dé norm in de zorg van morgen”. Het moet het alfa en omega van de zorg zijn, van het levensbegin tot het levenseinde. Heel veel deelnemers hebben die rode draad bepleit tijdens zowel de eerste als de tweede fase van het traject. Gezondheid, welzijn en levenskwaliteit moeten thema’s worden in een breder beleid, over alle beleidsdomeinen heen en tijdens alle levensfasen. Vertrekkende van daaruit kunnen we de voorstellen tot acties samenvatten in tien krijtlijnen:

  1. Breng de zorg naar de buurt en de buurt naar de zorg. Daardoor kunnen professionele en informele zorg verbinding maken en vinden zorgvragers laagdrempelig hun toegang tot zorg.
  2. Plaats de patiënt/cliënt als mens centraal. Dat kan alleen als de zorg vraaggestuurd wordt en de zorgvrager op een holistische en emancipatorische manier wordt benaderd.
  3. Geef zorgverleners de tijd, ruimte en middelen zodat de zorg terug de inhoud krijgt die ze verdient.
  4. Maak van het elektronisch patiëntendossier een gedeeld zorgdossier en geef het eigenaarschap ervan in handen van de zorgvrager. Zo wordt het elektronisch dossier een instrument om zorgvragers te empoweren.
  5. Haal de schotten tussen gezondheidszorg en welzijnszorg weg. Van boven tot onder. Van het beleid op het allerhoogste niveau tot op de werkvloer. Stimuleer multidisciplinaire samenwerking tussen zorgorganisaties en tussen individuele zorgverleners.
  6. Vervang de prestatiefinanciering (gradueel) door andere systemen van betaling die gebaseerd zijn om forfaits, uitkomsten, zorgkwaliteit, samenwerking, gezondheid van de populatie, de werkelijke tijdsinvestering van de zorgverlener, de intellectuele acte, vraagsturing, preventie, evidence…
  7. Investeer in slimme innovaties en het zorgzaam inzetten ervan ‘op maat van de patiënt en de zorgverlener’.
  8. Maak de omslag van een ‘ziekte’-zorg naar een echte ‘gezondheids’-zorg. Dat betekent een veel grotere inzet op preventie.
  9. Gezondheid – zowel lichamelijk als psychisch – moet een prioritair thema worden in alle beleidsdomeinen en in alle levenssferen (gezin, onderwijs, werk, wonen, vrije tijd…), en dus niet alleen binnen volksgezondheid en welzijnszorg (Health in all policies).
  10. Verhoog de gezondheidskennis en zorg­vaardigheden bij het brede publiek. Begin daarmee van jongs af aan in de school en in alle studierichtingen (Health in all studies). Ook artsen en zorgverleners hebben daarin een taak te vervullen. Zij moeten hun patiënten en cliënten goed informeren en samen met hen tot gepaste zorgkeuzes komen (shared decision making).

AZ NIKOLAAS MOBILISEERT HET WAASLAND OM NA TE DENKEN OVER ZORG

HET THEMA ZORG MOET EEN STEVIG HOOFDSTUK WORDEN IN HET REGEERAKKOORD

AZ Nikolaas maakte gretig gebruik van de Zorg aan Zet campagne om met gelijkgestemde zorgprofessionals in debat te gaan. Niet enkel intern, maar ook met externe zorgmedewerkers van verschillende zorg- en welzijnsorganisaties. Ze organiseerden meer dan tien momenten waarop zorgprofessionals uit de regio Waasland zich bogen over de verschillende vragen uit de campagne. 

”Vroeg of laat wordt iedereen geconfronteerd met zorg. Je moet zorgen voor iemand of moet anderen voor jou laten zorgen. De zorg is een essentieel onderdeel van de maatschappij en staat constant voor nieuwe uitdagingen”, vertelt Brecht Serraes, verpleegkundig procesmanager in AZ Nikolaas. “Onze sector moet steeds mee evolueren met de technologie, de wetgeving en de bewegingen in het zorglandschap. Net die evolutie maakt dat de zorg onder druk komt te staan. Beslissingen die vandaag worden genomen, zullen gevolgen hebben op de kwaliteit van zorg in de toekomst. Er moet tijdig en accuraat geanticipeerd worden op die evolutie. Daarom vonden we het belangrijk om in aanloop naar de federale en regionale verkiezingen van 26 mei 2019 vooruit te blikken naar de zorg van morgen. We pikten dus zonder aarzelen in op het participatietraject Zorg aan Zet”, zegt Henk Cuvelier, verpleegkundig & paramedisch directeur van AZ Nikolaas. 

“We hebben het gesprek op alle niveaus kunnen voeren. Van leidinggevenden tot zorgmedewerkers die elke dag aan het bed van de patiënt staan. We merkten veel gelijkenissen op in hun argumenten. Maar nog belangrijker is dat iedereen de kans had om zijn mening te formuleren.”

Hoe hebben jullie rond die campagne gewerkt?
Henk Cuvelier: “Het feit dat de dialoog vanuit de basis werd gevoerd, was voor ons een belangrijke troef. We hebben daarvan gretig gebruik gemaakt en Zorg aan Zet ingezet als middel om met gelijkgestemden in debat te gaan. We brachten zorgprofessionals samen rond de tafel en lieten hen debatteren over de zes centrale vragen. We hielden het niet enkel bij een gesprek tussen onze interne medewerkers, maar brachten ook medewerkers van verschillende zorg- en welzijnsorganisaties buiten AZ Nikolaas samen rond te tafel. Telkens met de methodieken die Zorg aan Zet aanreikte.”

Brecht Serraes: “In maart organiseerden we een Zorg aan Zet tafelgesprek tijdens de gezamenlijke hoofdenvergadering van AZ Lokeren en AZ Nikolaas. Zo bogen meer dan 80 leidinggevenden zich over de vragen. In april gingen 150 ervaren verpleegkundigen rond de vragen in gesprek tijdens een klankbordsessie. Begin mei maakte de campagne deel uit van de introductie driedaagse voor verpleegkundigen die in dienst traden. Daarnaast deelden we meer dan 1.500 Zorg aan Zet postkaartjes uit. Onder andere op de Dag van de Verpleging. Wij doopten die dag om tot dag van de medewerker en bedankten onze mensen met aardbeien, chocolade én een postkaartje van Zorg aan Zet.”

Henk Cuvelier: “Op woensdag 15 mei 2019 organiseerden we een slotevent: Zorg aan Zet Waasland. We nodigden de regionale zorg- en welzijnsorganisatie uit om hun stemmen te laten klinken in het debat over de zorg van de toekomst. Dat kon door een intern evenement te organiseren, een zorgdebat of een actie in de loop van de dag. We riepen iedereen op om zijn schouders onder die campagne te zetten. In de vooravond kwamen alle deelnemers samen op de grote markt van Sint-Niklaas waar luchtballonnen werden opgelaten. We verlootten onder de deelnemers een aantal plaatsen in de luchtballonnen. Aan één ballon hingen we een meterslange vlag met het opschrift ‘Zorg aan Zet Waasland’.”

HENK CUVELIER EN BRECHT SERRAES

Welke ideeën werden vaak voorgesteld tijdens de debatten?
Henk Cuvelier: “Volgens de laatste cijfers werken er op dit moment 124.196 gemachtigde verpleegkundigen in de gezondheidszorg. Dat is ongeveer 61% van de verpleegkundigen met een visum. In vergelijking met andere beroepsgroepen vormen verpleegkundigen de grootste beroepsgroep in deze sector. Het blijkt bijzonder belangrijk om hun stem te horen bij beslissingen rond werkomstandigheden en zorgorganisatie. De verpleegkundigen, en bij uitbreiding de paramedici en andere zorgberoepen, moeten vertegenwoordigd zijn op elk beleidsniveau.”

Brecht Serraes: ”Ook op vlak van communicatie is er werk. We moeten de communicatie tussen de eerste en tweedelijnszorg optimaliseren. Maar er moet ook multidisciplinair overleg komen met alle betrokken disciplines die zorgdoelen vooropstellen in samenspraak met de patiënt. 

Ten slotte moet er worden ingezet op het maatschappelijk beeld van de zorgprofessional. Werken in de zorg is een fantastische job en dat moeten we ook uitdragen. Mensen moeten een positiever, maar vooral realistischer beeld krijgen van wat het betekent om in de zorg te werken.”

Welke ideeën zijn blijven nazinderen uit al die gesprekken?
Henk Cuvelier: ”Als gezonde mens sta je er niet vaak bij stil dat je zelf ook ziek kan worden. Het is een bepaalde kwetsbaarheid waarmee we niet willen geconfronteerd worden, terwijl het wel deel uitmaakt van het leven. Daarom is het belangrijk om de begrippen ’kwetsbaarheid’ en ’ziekte’ meer te integreren in onze maatschappij. Bijvoorbeeld door ze duidelijker in de eindtermen van het secundair onderwijs te formuleren. Maar ook door de media. Luc Alloo rijdt mee met de politie, brandweer en hulpdiensten. Waarom zou een soortgelijk programma geen schijnwerper op de zorg kunnen richten en zo kwetsbaarheid en ziekte in beeld brengen?”

Brecht Serraes: ”We voelen ook dat onze sector evolueert en het is nodig om met een frisse blik naar onszelf kijken. We werken niet meer in de ziekenzorg. We doen aan gezondheidszorg. Het doel van onze sector is niet enkel de zieke mensen genezen, maar alles in het werk stellen om mensen gezond te houden.”

Hoe hebben jullie de campagne ervaren?
Henk Cuvelier: “Het was een positieve, verrijkende en verrassende ervaring. Zorg aan Zet is erin geslaagd om rond het thema zorg in dialoog te gaan en dat op de politieke agenda te zetten. Iets wat echt nodig is. Het thema zorg leeft. Het mag niet langer een korte alinea zijn in het regeerakkoord. In plaats daarvan moet het een inhoudelijk stevig hoofdstuk worden.”

Brecht Serraes: “We kregen handige tools aangereikt, zoals de postkaartjes, om het gesprek te starten. Zorgnet Icuro zorgde met deze campagne voor een positieve vibe die enthousiast onthaald werd aan de basis. We hebben het gesprek op alle niveaus kunnen voeren. Van leidinggevenden tot zorgmedewerkers die elke dag aan het bed van de patiënt staan. We merkten veel gelijkenissen op in hun argumenten. Maar nog belangrijker is dat iedereen de kans had om zijn mening te formuleren. Er is nog nood aan nationale initiatieven zoals deze. De zorg is aan zet nu en in de toekomst!”

 

TEKST: KIM MARLIER • BEELD: SOPHIE NUYTTEN


COÖRDINATIECOMITÉ IEPER ORGANISEERT ZORG AAN ZET WERELDCAFÉ

WE MOETEN INVESTEREN IN MENSELIJKE ZORG

Eind februari bogen een honderdtal stake­holders in Ieper zich over de zes centrale vragen van het participatietraject Zorg aan Zet. “Betaalbare en kwaliteitsvolle zorg is een noodzaak”, zegt Stefan Devlieger, directeur van wzc Home Vrijzicht uit Elverdinge. “Maar de overheid schiet tekort in haar tussenkomst. We moeten blijven investeren in menselijke en deskundige zorg. In mensen die dat met hart en ziel doen.”

”Het was voor ons vrij snel duidelijk dat wij mee zouden stappen in het participatie­traject Zorg aan Zet”, vertelt Stefan Devlieger. “Toen dat voorstel op tafel kwam tijdens een vergadering van het coördinatiecomité Ieper hebben we niet getwijfeld om iets te organiseren.”

Hoe pakten jullie het aan om de zes centrale vragen te bespreken?
”We organiseerden een Wereldcafé. Die methode is geschikt om grote groepen in een korte tijdspanne toch grondig over bepaalde onderwerpen te laten discussiëren. We brachten de stakeholders uit de twaalf woonzorgcentra van het coör­dinatiecomité samen in het Cultureel Centrum Het Perron in Ieper. Elk woonzorgcentrum vaardigde een achttal personen af. Dat was steeds een evenwichtige mix van familieleden, bestuurders en leidinggevenden. Zo kwamen we tot een heterogene groep van een honderdtal mensen. 

“We moesten niet naar Brussel trekken om onze stem te laten horen. In plaats daarvan konden we het debat op lokaal niveau voeren, zelfs tot op de werkvloer.”

Tijdens een Wereldcafé wordt een café­sfeer gecreëerd waarbij de deelnemers rond de tafeltjes over een kwestie of probleem discussiëren. In ons geval waren er achttien tafels waar telkens één van de zes centrale vragen van het participatietraject in het midden lag. 

Per vijf of zes schoven de stakeholders aan tafel en bogen ze zich over de vraag die op hun tafel lag. 

Op regelmatige tijdstippen verplaatste iedereen zich naar een nieuwe tafel. De deelnemers moesten ervoor zorgen dat ze een tafel uitkozen met een stelling die ze nog niet hadden besproken. Daarnaast mochten ze nooit samenzitten met iemand die vanuit hetzelfde woonzorgcentrum was afgevaardigd. 

Stefan Devlieger

Per tafel bleef er een gespreksleider zitten. Die vatte voor de nieuwe tafelgasten de eerdere gesprekken samen, zodat een kruisbestuiving van conversaties ontstond, op basis van de ideeën van de andere deelnemers. Zo werd er anderhalf uur gediscussieerd, opgesplitst in vier rondes. Zo’n Wereldcafé zorgt voor een frisse kijk op de vragen. Doordat je telkens in gesprek gaat met andere mensen aan een andere tafel krijg je een zicht op elkaars referentiekader en visie. Ik zag bijvoorbeeld bestuursleden in discussie gaan met familieleden, net omdat die de vraag elk vanuit een andere invalshoek bekijken. Maar net die discussie zorgt voor goede argumenten en waardevolle inzichten. Het was ook niet de bedoeling om tot een consensus te komen. De verschillende argumenten, soms lijnrecht tegenover elkaar, werden naast elkaar genoteerd, gekaderd en meegenomen. Op die manier verzamelden we op korte termijn veel verschillende inzichten, insteken en opmerkingen.

Tijdens de laatste ronde van het Wereldcafé werden alle deelnemers uitgenodigd om terug plaats te nemen rond de eerste tafel. Daar bekeken ze de input van de andere groepen en kozen ze de belangrijkste insteek uit de grote verzameling opmerkingen.”

Welke accenten kwamen naar boven drijven bij afloop van het Wereldcafé?
”We moeten inzetten op kwaliteitsvolle, maar ook betaalbare zorg. De stakeholders begrepen dat daaraan kosten verbonden zijn, maar er is geen begrip dat die worden doorgerekend in de dagprijs. De overheid schiet op dat vlak tekort. In tegenstelling tot andere sectoren komt ze daarin te weinig tussen. 

Er was daarnaast ook een grote bezorgdheid over de toekomst van de zorg. Hoe zal zorg worden georganiseerd in een maatschappij die steeds individualistischer wordt, maar waar juist bekommernis en zorg voor elkaar belangrijk zijn? Er is een duidelijke vraag naar een omkadering met bezielde medewerkers. Mensen die met overtuiging in de zorgsector actief willen zijn. Om menselijke zorg te garanderen, moet er nu geïnvesteerd worden in deskundige mensen die met hart en ziel hun werk doen. 

Toch hoorde ik ook vaak een optimistische ondertoon. Er gebeurt al heel wat in onze sector. Waarom kunnen wij niet extra inzetten op wat er is te versterken en te bemoedigen?”

Wat neemt u persoonlijk mee uit dit Wereldcafé?
“Eerst en vooral merkte ik dat het perfect mogelijk is om op korte termijn iets te organiseren. Er is maar één noodzakelijk ingrediënt, namelijk enthousiaste mensen. De basis van dit Wereldcafé was na amper twee uur vergaderen in kannen en kruiken en dat is allemaal te danken aan het enthousiasme van de initiatiefnemers. 

Daarnaast bewees deze avond nog maar eens dat je veel kan bereiken met een open en transparante dialoog. Het is belangrijk om de stakeholder steeds mee te nemen in het debat. Als je openstaat voor dialoog, dan lost dat zoveel ogenschijnlijke problemen op. Ik ben door dit Wereldcafé alleen maar een grotere voorstander geworden van dialooggestuurde zorg. 

Ten slotte werd ik geraakt door de enorme betrokkenheid die alle stakeholders toonden. De zorg voor de bewoners en de ouderen komt bij hen echt op de eerste plaats. Die mensen gaan tot het uiterste om goede zorg te garanderen. Het zijn de juiste mensen op de juiste plaats, maar ze zijn dun gezaaid en worden daarom heel sterk bevraagd. 

Heel dit traject sterkt mij in de overtuiging dat we alles in het werk moeten stellen om samen zorg te dragen over de sectoren heen. Samenwerking en netwerking zijn meer dan ooit nodig om de juiste en afgestemde zorg en begeleiding te bieden.”

Hoe heb je de campagne Zorg aan Zet ervaren?
”Dit participatietraject is een schitterend initiatief. Het is bij mijn weten de eerste maal dat onze sector op die manier een memorandum schrijft voor de volgende legislatuur. Het eindrapport werd gevoed met input van alle stakeholders. Zorgnet-Icuro pakte het goed aan om de sector op te roepen om te participeren in een breed debat. We moesten niet naar Brussel trekken om onze stem te laten horen. In plaats daarvan konden we het debat op lokaal niveau voeren, zelfs tot op de werkvloer. Dat was ongetwijfeld een groot werk. Maar wel eentje dat getuigt van een open geest.”

 

TEKST: KIM MARLIER • BEELD: PATRICK HOLDERBEKE

Reactie toevoegen

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.