29 mei 2018

PROF. BERT AERTGEERTS WERKT MEE AAN INTERNATIONAAL PROJECT

INFOGRAFIEKEN GEVEN ARTSEN EN PATIËNTEN HOUVAST BIJ KEUZES

Patiënten empoweren kan alleen als daarvoor de juiste instrumenten ter beschikking zijn. Hoe kan de patiënt immers de juiste keuzes maken als hij niet optimaal beseft wat die inhouden en met zich meebrengen? Een internationaal gezelschap van experten wil patiënten, huisartsen én specialisten meer houvast geven in het keuzeproces. Ze doen dat door wetenschappelijke inzichten te vertalen naar concrete adviezen op aspecten die ertoe doen voor de patiënten. Prof. Bert Aertgeerts van het Academisch Centrum voor Huisartsgeneeskunde (KU Leuven) geeft meer toelichting.

“Als arts is het moeilijk om alle nieuwe informatie uit wetenschappelijke artikelen snel en behapbaar na te kijken. Je kunt als individu onmogelijk alle wetenschappelijke ontwikkelingen bijhouden. Toch kunnen nieuwe inzichten soms tot andere praktijken leiden: een aanpassing in de behandeling, andere medicatie enzovoort. Dan is het belangrijk om daarvan als arts op de hoogte te zijn”, zegt prof. Aertgeerts.

“Een ander aspect is de dialoog met de patiënt. We stellen vast dat het niet altijd eenvoudig is om in overleg met de patiënt de juiste keuzes te maken. Soms weet een arts zelf ook niet alles. Stel dat de wetenschap een nieuwe praktijktoepassing aanraadt: hoeveel kans is er dan dat die werkt bij mijn patiënt? Of is het risico op bijwerkingen zo groot, dat het sop de kool niet waard is? We zien dat dit soort vragen artsen in alle landen bezighoudt. Vandaar het idee om internationaal samen te werken.”

“Met een internationaal team screenen we de wetenschappelijke literatuur en als daar inzichten opduiken die een invloed hebben op de praktijk, dan buigt een groep van deskundigen zich erover met als doel zowel artsen als patiënten duidelijke aanbevelingen te geven. We raden de nieuwe behandeling dan aan of net af. En we doen dat met een sterk, matig of zwak advies. Er zit dus altijd enige speling op de adviezen, wat de artsen en de patiënten ruimte geeft voor persoonlijke keuzes.”

RELEVANTE SLEUTELS

“Concreet ligt de focus op de huisarts­geneeskunde, die veel domeinen bestrijkt. Heeft een nieuw inzicht een impact op de praktijkvoering, dan wordt er een team van experten samengesteld die een systematic review maken: de resultaten van het artikel worden vergeleken met resultaten van andere studies. Zo zetten we het nieuwe inzicht in perspectief en kunnen we door het cijfermatig vergelijken van resultaten bijvoorbeeld de kans op snellere genezing beter inschatten. Op hetzelfde moment gaat ook een andere expertengroep van verschillende disciplines, artsen en paramedici, en patiënten aan de slag. Zij bepalen samen welke belangrijke aspecten moeten worden getoetst. In het geval van een slechte bloedcirculatie in het been zijn relevante aspecten bijvoorbeeld de mate van pijn en de mogelijkheid om 100 meter te stappen. Dan zal de reviewstudie zich op die aspecten concentreren: hoe groot is de kans bij behandeling x, y en z dat de patiënt nog zelfstandig 100 meter kan stappen en hoe hoog wordt de pijn ingeschat? We maken het dus zo relevant en concreet mogelijk, zodat patiënten in overleg met hun arts een goed onderbouwde keuze kunnen maken. We gieten alles in cijfers. Het is zelden een zwart-witverhaal en we proberen zo goed mogelijk in te spelen op de aspecten die er voor de patiënten echt toe doen.”

“Voor patiënten is het niet eenvoudig om mee te beslissen.”

“Uiteindelijk moet dit proces resulteren in twee producten: een internationale publicatie en een praktische infografiek. Ons doel is om de infografieken in de elektronische medische dossiers en de patiëntendossiers te integreren. Komt een patiënt dan bijvoorbeeld met keelpijn bij de huisarts, dan toont de infografiek dat het toedienen van cortisone een mogelijkheid is bij hevige keelpijn. Na 1 dag blijken zonder cortisone nog zoveel op 1.000 patiënten hevige pijn te hebben, met cortisone is dat iets minder. Op basis daarvan zullen de meeste patiënten allicht beslissen om geen cortisone te nemen, want er zijn natuurlijk ook bijwerkingen. Maar wie de volgende dag een belangrijke spreekbeurt moet geven waarvan veel afhangt, zal misschien toch voor cortisone opteren. Nog een voorbeeld: kies ik bij het dichtslibben van de slagader in het been voor een operatie of voor kinesitherapie? Bij een operatie is 95% van de patiënten na 1 dag geholpen, maar moet na 1 jaar de helft van die patiënten opnieuw geopereerd worden. Daartegenover staat kinesitherapie, die in eerste instantie wat meer pijn en moeite vergt, maar na 1 jaar moet slechts 10% alsnog geopereerd worden. Dat zijn heel relevante afwegingen die patiënten en huisartsen samen kunnen maken. Een laatste voorbeeld: hoe zet je een hartklep bij een oudere patiënt? Boven de 85 jaar blijkt het verstandig om de klep te zetten met een slangetje via de slagader. Maar het gevaar op hartritmestoornissen is dan groter, wat ervoor zorgt dat veel van die patiënten een pacemaker nodig hebben. Een openhartoperatie bij 85-plussers geeft dan weer 10% meer sterfgevallen. Daarom zullen de meeste mensen van 85 en ouder toch kiezen voor het slangetje en de pacemaker. Voor een 65-jarige is de situatie omgekeerd: zij kiezen beter voor een openhartoperatie. Met die infografieken krijgen huisartsen een mooi en handig instrument om met de patiënt in dialoog te gaan.”

“Ook voor de huisartsen zijn die info­grafieken een meerwaarde, bijvoorbeeld voor het overleg met een specialist. Eventuele discussies kunnen nu met internationaal gevalideerde cijfers in de hand gevoerd worden. Uiteraard kunnen ook de specialisten de infografieken gebruiken. Aan elke review werken overigens specialisten van de betrokken disciplines mee: cardiologen, chirurgen, maar ook kinesitherapeuten en andere paramedici.”

HOUVAST

“De tijd dat de arts en de huisarts in de plaats van de patiënt alle beslissingen namen, ligt al een tijdje achter ons”, zegt prof. Aertgeerts. “Voor patiënten is het echter niet eenvoudig om mee te beslissen. Sommigen laten de keuze liever over aan hun arts, wat prima is. Anderen willen zoveel mogelijk inspraak en gaan ook online op zoek naar informatie. De infografieken bieden patiënten en huisartsen meer houvast, zodat ze genuanceerde beslissingen kunnen nemen, rekening houdend met hun context en voorkeuren, en onderbouwd met objectieve cijfers. Hoe meer we patiënten actief betrekken bij hun behandeling en de keuze van de therapie, hoe groter ook de therapietrouw. Niets dan voordelen dus voor alle partijen.”

De eerste infografieken zijn al in het Engels beschikbaar en worden de komende maanden vertaald en verspreid. Zie ook: www.bmj.com/rapid-recommendations.

TEKST: FILIP DECRUYNAERE • BEELD: JAN LOCUS