24/09/2017
Geestelijke gezondheidszorg

We hebben keihard gewerkt, maar het loont

26 september 2017

PARTICIPATIE IN DE GGZ

WE HEBBEN KEIHARD GEWERKT, MAAR HET LOONT

In de geestelijke gezondheidszorg krijgt participatie onder meer vorm dankzij de inzet van ervaringsdeskundigen. Het Herstelplatform van de Vlaamse Vereniging Geestelijke Gezondheid (VVGG) trekt hier mee aan de kar. In oktober wil het Herstelplatform een rapport met toekomstvoorstellen formuleren voor het kabinet van minister Vandeurzen. We gingen erover praten met Jochen Van den Steen.

Jochen Van den Steen begon zijn loopbaan in het aanloophuis Poco Loco voor mensen met een psychosociale kwetsbaarheid. Sinds 1 mei werkt hij voor vzw Hand in Hand, een initiatief beschut wonen met 21 erkende plaatsen en een dagactiviteitencentrum. Maar hij onderhoudt ook nog contacten met het Cliëntenbureau van Poco Loco. “Veel cliënten lopen tegen stigmatisering aan, zelfs in hun eigen familie- en vriendenkring. Op familiefeestjes bijvoorbeeld, krijgen ze soms negatieve reacties. Vaak uit onbegrip of onhandigheid. We willen de beeldvorming realistischer maken en de krachten van deze mensen in de verf zetten. Kwetsbaarheid moet bespreekbaar worden. Met het delen van positieve verhalen wil het Cliëntenbureau mensen beter informeren. We doen dat met lezingen en vormingen in diverse verenigingen, waarbij altijd ervaringsdeskundigen betrokken zijn. Die samenwerking vanuit gelijkwaardigheid is erg belangrijk. Geef mensen zoveel mogelijk de regie over hun eigen leven. Ook in het beschut wonen hebben we vaak de neiging om veel over te nemen van de cliënten. Dat kunnen we beter niet doen. Laat die mensen gerust eens met hun hoofd tegen de muur lopen. We mogen niet te beschermend zijn. Anders dreigen we de cliënt niet centraal te stellen. Neem sommige mensen die vele jaren onder bewindvoering staan: is dit nog steeds in hun voordeel of voor de hulpverlening rondom die minder in onderhandeling moet gaan?”

jochen van steen
HERSTELACADEMIE

“Dat streven om ervaringsdeskundigen zoveel mogelijk te betrekken, zit ook in het Herstelplatform. Het platform wil ervaringsdeskundigen, hun naasten en hulpverleners samenbrengen, zodat niet elk op zich het warm water moet uitvinden. Opleiding is nodig en gelukkig zijn er steeds meer initiatieven. Naar het model van het Verenigd Koninkrijk zijn we gestart met Herstelacademies, die kortdurende opleidingen geven. De docenten zijn altijd een tandem van een hulpverlener en een ervaringsdeskundige. De modules gaan bijvoorbeeld over piekeren, depressie, herstel… Ze zijn toegankelijk voor het brede publiek. Vooral cliënten komen erop af, maar ook familielieden, vrienden en kennissen. Als je weet dat één op de vier Vlamingen met psychische kwetsbaarheid te maken krijgt, dan is iedereen potentieel doelpubliek. Ondertussen zijn er Herstel­academies in Antwerpen, Vlaams-Brabant, Mechelen, Gent en de Kempen.”

“Een andere belangrijke werkgroep in het Herstelplatform vandaag is het kwartiermaken. Dat houdt in dat we in de maatschappij ruimte willen maken voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. De rol van de buurt, van de dienstencentra, van verenigingen wordt steeds belangrijker. Als we mensen willen integreren in hun leefomgeving, dan moeten we ervoor zorgen dat ze daar een plek vinden. De vermaatschappelijking van de zorg veronderstelt de medewerking van de samenleving. Het vergt ook van de voorzieningen een inspanning om los te komen van de ‘eigen winkel’. Maar de beweging is ingezet. We zien dat Centra Geestelijke Gezondheidszorg meewerken aan de Herstelacademies. Of dat psychiatrische ziekenhuizen inspanningen doen om buiten hun campus een ontmoetingscentrum te organiseren of – beter nog – om actief deel te nemen aan het buurthuis in de omgeving. De eigen infrastructuur openstellen voor de maatschappij en zelf ook naar buiten komen en participeren aan de samenleving, dat is wat we nodig hebben. De sector is in beweging. Er wordt niet langer over ‘mijn patiënt’ gepraat, maar over samenwerking.”

WIJKGERICHTE AANPAK

“Ik geloof in een wijkgerichte aanpak. Bedden afbouwen en mobiele teams oprichten, dat is prima. Maar er is meer nodig voor een kwaliteitsvol leven voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Ook de andere functies van de vermaatschappelijking onder artikel 107 moeten worden gerealiseerd: wonen, werken, ontmoeting. Met de uitbouw van mobiele teams alleen gaan we het niet redden. We moeten de samenleving betrekken.”

“Of de samenleving daarvoor klaar is? Vandaag is het dienstenaanbod onvoldoende in de maatschappij ingebed. Hierdoor worden buurten soms overbelast. Dat mogen we niet laten gebeuren. Alleen door een verdere samenwerking kunnen we buurten ondersteunen. Het buurthuis en de lokale geestelijke gezondheidszorg kunnen bijvoorbeeld de krachten bundelen en samen het buurthuis openhouden. In Aalst groeit er een samenwerking waardoor verenigingen weten waar ze terechtkunnen als ze ondersteuning nodig hebben voor iemand met een psychische kwetsbaarheid. Verenigingen stellen zich meer open voor die mensen, als ze zich tenminste gesteund weten. Het is een kwestie van geven en nemen. Ik heb zelf nog in een mobiel team gewerkt. Soms is het inderdaad erg moeilijk om iemand in de buurt geïntegreerd te krijgen. Als je de buurt dan aan haar lot overlaat, dan hypothekeer je alles. De vermaatschappelijking is geen exclusieve opdracht voor de geestelijke gezondheidszorg. Nogmaals: één op vier mensen krijgt ermee te maken. Het gaat om een breed maatschappelijk fenomeen, waarbij de hele samenleving betrokken is.”

VERHALEN DELEN

“Vandaar ook het belang om met verhalen naar buiten te treden. Er is vandaag gelukkig al meer openheid. Dat heeft onder meer te maken met de inzet van ervaringsdeskundigen. Zij getuigen, ze gaan in dialoog, ze wegen op het debat en op de ontwikkelingen in de geestelijke gezondheidszorg. Er lopen soms dingen mis, maar ervaringsdeskundigen zijn dikwijls positief ingesteld. Zij willen meewerken aan oplossingen, vanuit hun deskundigheid. Sommigen van hen hebben de voorbije jaren echt op de barricaden gestaan. Ze hebben een toegang geforceerd. Vandaag is de tijd rijp voor dialoog en samenwerking voor meer kwaliteit in de geestelijke gezondheidszorg. De sector staat hiervoor open. Je ziet in elk netwerk en in heel wat voorzieningen ervaringsdeskundigen aan de slag gaan. De vraag naar vrijwillige ervaringsdeskundigen overtreft vandaag zelfs het aanbod.”

“Er is de jongste tien jaar een enorme weg afgelegd. Het Herstelplatform heeft hierin een rol gespeeld door uitwisseling mogelijk te maken en door te leren van elkaar. We hebben ook contact met het kabinet van minister Vandeurzen. We streven naar een globaal plan voor ervaringsdeskundigen. Per provincie brengen we in kaart wat nodig is. Goede praktijken willen we aanmoedigen en uitbreiden. Tegen half oktober willen we de minister hierover een rapport met voorstellen bezorgen. Twee perspectieven komen hierin samen: hoe kunnen we ervaringsdeskundigen optimaal voorbereiden en ondersteunen, én hoe kunnen we de werkplekken klaarmaken voor een optimale inzet van ervaringsdeskundigen. In alle provincies zijn vandaag al tal van goede praktijkvoorbeelden te vinden. In plaats van allemaal apart te lobbyen voor meer middelen, proberen we met het Herstelplatform gezamenlijk stappen vooruit te zetten. Ik heb het gevoel dat we de afgelopen jaren keihard gewerkt hebben, maar dat het loont. Het is belangrijk dat dat ook zichtbaar wordt.”

 

TEKST: FILIP DECRUYNAERE • BEELD: JOHAN MARTENS

Reactie toevoegen

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.