05/12/2019
Personeel en Organisatie Geestelijke gezondheidszorg

Anders communiceren vraagt tijd, aandacht en geduld

SPREKEN OVER GEESTELIJKE GEZONDHEID

ANDERS COMMUNICEREN VRAAGT TIJD, AANDACHT EN GEDULD

9 december 2019

In april 2017 lanceerden het Fonds Julie Renson, het Koningin Fabiolafonds en de Koning Boudewijnstichting een projectoproep waarbij ze zorgverleners uit de geestelijke gezondheidszorg uitnodigden om zich in te zetten voor een genuanceerde en taboedoorbrekende communicatie over psychische problemen. Twee jaar lang werden 17 initiatieven ondersteund. We maakten de balans op met projectcoördinator Anneke Ernon.

De manier waarop onze samenleving omgaat met en kijkt naar psychische aandoeningen heeft een grote invloed op de behandeling en herstelkansen van wie ermee kampt. Een partnerschap van het Fonds Julie Renson, het Koningin Fabiolafonds en de Koning Boudewijnstichting investeerde de voorbije jaren in onderzoek om de beeldvorming omtrent psychische kwetsbaarheid en psychische aandoeningen in kaart te brengen. In het kader van die studie gingen onderzoekers ook in gesprek met psychiaters, psychologen, therapeuten en eerstelijnswerkers. Tijdens die gesprekken werd onderzocht hoe professionals uit de geestelijke gezondheidszorg zelf spreken over personen met een psychische problematiek. 

17 PROJECTEN

“We wilden met dit project tegemoetkomen aan een vraag die sterk leeft bij mensen met een psychische aandoening”, vertelt Anneke Ernon van de Koning Boudewijnstichting. “Psychische problemen roepen zowel bij professionals als in de brede samenleving nog vaak negatieve denkbeelden op. Dat kan kwetsend of beperkend zijn voor wie worstelt met een psychische kwetsbaarheid.”

"Je kan de projecten eigenlijk nooit als volledig af beschouwen: anders communiceren doe je door je communicatie in vraag te blijven stellen en je bewust te blijven van valkuilen."

“Toch is er in de geestelijke gezondheidssector een groeiend bewustzijn én intentie om daarmee aan de slag te gaan, ondanks de vaak schaarse tijd waarmee zorgverleners kampen. Dat kwam ook heel duidelijk naar voor uit de vele reacties die we kregen op deze projectoproep. De manier waarop organisaties die aanpakken, is heel verschillend. De 17 geselecteerde projecten zijn dan ook erg divers: van een theaterstuk over verslaving door Katarsis vzw, een behandelingscentrum voor mensen met een verslaving, over een vorming rond herstel bij OPZC Rekem tot een zelfgemaakt kaartspel van Psychiatrisch Zieken­huis Asster.”

De deelnemende organisaties doorliepen elk een traject met drie fasen. In de eerste fase nam elke organisatie samen met alle medewerkers deel aan een zelfevaluatie van de interne beeldvorming rond geestelijke gezondheid. Op basis van de conclusies daarvan werd een intern programma opgezet met coaching, training op maat en andere activiteiten om de communicatiecultuur te verbeteren. Tijdens de laatste fase deelde elk van hen hun ervaringen met de andere deelnemende zorgorganisaties. Daarbovenop ging het traject gepaard met concrete interacties van professionals en gebruikers, om de beeldvorming van beide partijen te verbeteren.

Anneke Ernon

DE PATIËNT ALS PARTNER

“We hebben geleerd dat we dit thema niet mogen onderschatten. Anders communiceren lijkt misschien makkelijk, maar dat is het helemaal niet. Bovendien vraagt het tijd, aandacht en geduld. Dat viel ons ook op tijdens de uitvoering van de projecten. En dan moet je met die inzichten ook nog eens in je dagelijkse werking aan de slag gaan. Niet vanzelfsprekend. Maar het is wel bijzonder waardevol dat zorgprofessionals zelf weloverwogen willen communiceren. Niet alleen wegens hun grote voorbeeldfunctie, maar ook wegens de enorme impact op de relatie tussen cliënt en zorgverstrekker en dus op het herstelproces.”

“We zien dan ook duidelijk een rode draad: de wens om te communiceren vanuit gelijkwaardigheid in de therapeutische relatie en te evolueren naar een idee van de patiënt als partner. Werken aan genuanceerde communicatie is dus zoeken naar de mens achter de mens. Dat doorbreekt de hiërarchische relatie tussen de zogenaamde ‘dominante’ zorgverlener en de zorggebruiker. Je stapt in een andere benadering van de cliënt en focust niet langer alleen op het overheersende probleemverhaal, maar ook op andere verhalen van de cliënt. Uit verschillende projecten blijkt dan ook dat ervaringsdeskundigen ontegensprekelijk een grote meerwaarde bieden in het bewustmakingsproces rond stigma. Het project breekt dus – en dat belang kan ik niet voldoende benadrukken – een lans voor herstelgericht werken.”

Wat nu het project afgelopen is? “Alles begint bij bewustzijn, erkennen dat er iets niet goed zit. Dat is heel belangrijk, want pas dan kan je eraan werken. De organisaties die aan dit project meededen, hadden hier al minstens een eerste stap gezet. Voor andere organisaties moet dat eerste punt soms nog aanbreken. Je kunt de projecten eigenlijk nooit als volledig af beschouwen: anders communiceren doe je door je communicatie in vraag te blijven stellen en je bewust te blijven van de valkuilen. Vaak gaat het om het ombuigen van diep ingesleten patronen. Dat vraagt tijd. Het is dan ook belangrijk om het geleverde (denk)werk te vertalen naar een duurzame implementatie. Het is niet de bedoeling dat het bij eenmalige acties blijft, maar wel concreet voet aan wal krijgt in de dagelijkse werking. Een zichtbare neerslag, van welke aard dan ook, helpt daarbij. Of het nu een charter is, een visienota, een folder… maakt niet uit. We leren gelukkig ook dat de geleverde inspanningen echt voldoening geven. We hopen dus dat het enthousiasme van de teams die meededen, anderen gaan inspireren.”

Voorlopig is er geen vervolg gepland op dit specifieke project, maar het blijft wel een leidmotief doorheen de werking van de Koning Boudewijnstichting. “De voorbije vijf jaar wilden we vanuit de Stichting vooral materiaal aanreiken waarmee andere organisaties zelf aan de slag kunnen. En niet alleen voor de zorgsector trouwens. We werkten ook met justitie en verschillende media rond framing. Alles vertrok van een studie over frames en counterframes. Daarnaast publiceerden we ook tal van brochures en aanbevelingen. Ook dit project en de publicatie ervan bevat heel wat voorbeelden die inspireren. Dit thema blijft voor ons, net als herstel overigens, als rode draad aanwezig in onze nieuwe projecten.”

De publicatie Anders communiceren over geestelijke gezondheid in een zorgcontext kan je gratis downloaden op www.kbs-frb.be


StigWA van PZ Bethaniënhuis in Zoersel was een van de geselecteerde projecten dat destigmatiserend wil communiceren bij de behandeling van psychiatrische patiënten. Ze ontwikkelden hiervoor StigwAPP, een ludieke, interactieve en educatieve softwareapplicatie die patiënten en medewerkers op ongedwongen wijze toont welke stigmatiserende opvattingen ze zelf meedragen. Daarnaast is er ook het Photovoice-project, waarbij zowel de hulpverleners als patiënten een bepaalde tijd krijgen om met een wegwerpfototoestel stigmatiserende zaken te fotograferen. Eens de foto’s ontwikkeld zijn, worden ze uitgespreid op tafel. Dit stimuleert de verschillende partijen om er zo open mogelijk een gesprek over aan te gaan. 

Meer informatie op www.stigwa.be


 

TEKST: EVELIEN CHIAU • BEELD: JAN LOCUS

Reactie toevoegen

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.