29/09/2020
Zorgbeleid Eerste lijn

Eerstelijnszones en zorgraden: wat voorafging

"Eerstelijnszones en zorgraden: wat voorafging"

Oktober 2020

Op 1 juli 2020 schoten de zestig eerstelijnszones en zorgraden in Vlaanderen uit de startblokken. Officieel dan toch. Het werk achter de schermen was al veel langer bezig. Bovendien zorgde de coronacrisis voor extra urgentie en bijkomende opdrachten. Stafmedewerkers dr. Hilde De Nutte, Karolin Vannieuwenhuyse en Sylvie Slangen van Zorgnet-Icuro schetsen voor ons nog even de ontstaansgeschiedenis en de context.

“Op de Eerstelijnsconferentie van 2017 is het idee van de eerstelijnszones en de zorgraden gelanceerd,” zegt dr. Hilde De Nutte. “Snel daarna volgden een decreet en uitvoeringsbesluiten. Vandaag telt Vlaanderen zestig eerstelijnszones, die het hele grondgebied bestrijken. In een eerstelijnszone komen alle actoren, zowel uit de zorgsector, de welzijnssector als de lokale besturen van de eerste lijn, samen. Denk bijvoorbeeld aan huisartsen, maatschappelijk werkers, kinesisten,… Elke eerstelijnszone wordt aangestuurd door een zorgraad, met naast de betrokken organisaties ook een vertegenwoordiging van de ‘personen met een zorg- of ondersteuningsnood’ (patiënten, cliënten, bewoners...) en van de mantelzorgers. Een van de opdrachten van de zorgraad is de ondersteuning van de praktijkvorming in de eerste lijn, bijvoorbeeld door een vlotte gegevensdeling. Verder moet de zorgraad de interdisciplinaire samenwerking stimuleren, voor welzijns- en gezondheidsgerelateerde problemen, zowel op het vlak van preventie, curatie, rehabilitatie als palliatie. Elke eerstelijnszone stippelt zijn beleid uit op maat van de eigen populatie, context en noden. Op basis van die beleidsplannen zijn op 1 juli 2020 de zorgraden erkend.”

“In volle voorbereiding brak de coronacrisis uit. Nog vóór de eerstelijnszones en de zorgraden goed en wel van start konden gaan, kregen ze al extra en hoogdringende opdrachten. Elke zorgraad is nu mee verantwoordelijk voor de uitbraakbeheersing in zijn eerstelijnszone en krijgt hiervoor toegang tot cijfergegevens uit de zorgatlas en de controletoren. De zorgraad moet de bevolking sensibiliseren en vraag en aanbod in de eerstelijnszone op elkaar afstemmen. Elke zorgraad richtte in zijn schoot een Covid-team op, dat ook de contact tracing opvolgt. Voor deze Covid-opdrachten krijgt elke zorgraad  een eenmalig budget van 15.000 euro. Elke zorgraad heeft één of twee personeelsleden in dienst. In totaal gaat het over een 80-tal voltijdse equivalenten voor de 60 eerstelijnszones. Die medewerkers komen grotendeels over van de vroegere Samenwerkingsinitiatieven Eerstelijnsgezondheidszorg (SEL), het Regionaal Welzijnsoverleg (RWO) en de Lokale Multidisciplinaire Netwerken (LMN), die in de eerstelijnszones zijn opgegaan.”

Evenwichten en engagement

“Elke eerstelijnszone heeft een eigen historiek, context en dynamiek,” verduidelijkt Karolin Vannieuwenhuyse. “In regio’s waar de SEL sterk stond en een coördinerende rol speelde, zijn ook de eerstelijnszones en de zorgraden meestal vlotter kunnen starten. Omdat de actoren elkaar al kenden en er vertrouwen was. Elke eerstelijnszone heeft verder zijn eigen governance structuur en eigen prioriteiten en projecten. De regionale diversiteit is dus groot.”

“Het is een complexe oefening om de evenwichten goed te bewaken. Je hebt niet alleen lokale besturen, gebruikersverenigingen en zorg- en welzijnsorganisaties, maar ook veel zelfstandige zorgberoepen: huisartsen, tandartsen, kinesitherapeuten, apothekers enzovoort. Al die actoren moeten mee in dit verhaal. Iedereen die zich engageert in het bestuur van de eerstelijnszone, de zorgraad, neemt een hele verantwoordelijkheid op zich. Een huisarts of een directeur van een woonzorgcentrum zit daar niet voor zichzelf, maar voor al zijn collega’s. Dat betekent consulteren, advies vragen, overleggen, draagvlak creëren... Het is niet te onderschatten.”

“De coronacrisis heeft voor een stroomversnelling gezorgd. Plots waren er concrete en dringende opdrachten. Ondanks hun prille bestaan hebben de zorgraden al heel veel werk verricht. De overheid heeft een beroep op hen gedaan en ze stonden er. Je voelt de appreciatie hiervoor. De zorgraden en de eerstelijnszones hebben zich in een mum van tijd op de kaart gezet.”

Lid van Zorgnet-Icuro

Ook stafmedewerker Sylvie Slangen is het daarmee eens. Zij begeleidt de zorgraden die aansluiten bij Zorgnet-Icuro op het gebied van hr en sociaal overleg. Driekwart van de zorgraden is intussen lid bij Zorgnet-Icuro . “De zorgraden focussen zich op het organisatorische en op de coördinatie van zorg en welzijn in hun regio. Inhoudelijk staan ze heel sterk. Maar er moet natuurlijk veel meer geregeld worden: personeelszaken, de vzw-wetgeving volgen, sociaal overleg,... Weinig zorgverleners zijn daarmee vertrouwd.”

“Op het moment dat medewerkers van de vroegere SEL, LMN en RWO zouden inkantelen in de eerstelijnszone, was er bijvoorbeeld de vraag of en in hoeverre cao 32bis van toepassing zou zijn. Die cao bepaalt dat, in geval van een overname, de werknemers van de oude werkgever overgedragen worden naar de nieuwe werkgever met behoud van rechten (loon- en arbeidsvoorwaarden). Maar zo eenvoudig was dat niet. Het was een sociaal-juridisch kluwen, dat heel wat energie heeft gekost. Zorgnet-Icuro heeft op een bepaald ogenblik samen met SOM (Federatie van sociale ondernemingen) het voortouw genomen. Er was immers een strikte deadline om alles rond te krijgen. Maar we zijn er samen in geslaagd om de zorgraden op tijd op het goede spoor te krijgen.”

TEKST: FILIP DECRUYNAERE

Reactie toevoegen

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.