11 december 2018

ONDERZOEKSTER SALOUA BERDAI (DIVERS ELDERLY CARE)

RESPECT. DAARMEE BEGINT ALLES.

Saloua Berdai is biomedisch wetenschapper en gerontoloog. Ze werkt als onderzoeker aan de Erasmus Hoge­school en is ook verbonden aan de VUB en de Karel de Grote Hogeschool. Momenteel werkt ze samen met collega Ann Claeys aan het project Divers Elderly Care over dementiebeleving bij ouderen met een migratieachtergrond.

“Het project Divers Elderly Care loopt over zes jaar. We zitten nu halfweg. De aanleiding was de sterk groeiende groep ouderen met een migratieachtergrond. Zeker in de steden. Opvallend: we weten vrij weinig of niets over hun zorgnoden. Hoe gaan ze om met dementie? Hoe kunnen wij betere zorg verlenen voor hen? Er bestaan heel wat misvattingen. Dat het over een relatief kleine groep gaat, bijvoorbeeld. Dat klopt niet. Of dat ouderen met een migratieachtergrond en met een zorgbehoefte altijd opgevangen worden in hun eigen familie. Ook dat is een misvatting. Het beeld is veel genuanceerder. Het klopt dat de wens om in de eigen familie verzorgd te worden aanwezig is, maar in de praktijk lukt dat lang niet altijd. Ook bij die mensen nemen de behoeften toe, botst de mantelzorg soms op haar grenzen, heb je gezinnen met tweeverdieners of kinderen die te veraf wonen om voor hun ouders te kunnen zorgen. In gebieden met een grote diversiteit zijn de noden echt hoog. Velen zoeken professionele hulp, maar vinden geen oplossing die aangepast is aan hun verwachtingen en behoeften.”

“De grootste nood van mensen met een migratieachtergrond? Heel eenvoudig: ze willen met respect en genegenheid behandeld worden. Het zit in kleine dingen. Wie kookhulp krijgt in de thuissituatie, verwacht dat de gerechten aangepast zijn aan de eigen gewoontes. Maaltijden zijn een universele behoefte, maar de invulling is telkens anders. Ik weet bijvoorbeeld dat Italiaanse mantelzorgers de thuisverzorgende geleerd hebben om pasta al dente te koken. Het lijkt een detail, maar het is iets wat we allemaal willen: maaltijden op onze maat, zoals we het gewoon zijn. Ook andere culturen hebben die wens.”

BEHOEFTE AAN RESPECT

“Respect hebben voor en rekening houden met andere gebruiken hoeft niet zo moeilijk te zijn. Een oudere dame met een hoofddoek moet die ook in het woonzorgcentrum kunnen dragen. Ook al heeft ze dementie. In de praktijk zien we dat dat soms in conflict komt met de dagelijkse zorg: het is te moeilijk, het vergt extra werk of men vindt het niet belangrijk genoeg om er aandacht aan te besteden. Ik geloof niet dat het slechte wil is, maar de behoefte aan respect voor de eigen gebruiken van die mensen wordt vaak onderschat. Al wil ik zeker niet veralgemenen: het hangt af van persoon tot persoon. Je hebt ook zorgmedewerkers die dat fantastisch goed doen.”

"Ga in dialoog met de mantelzorgers en werk samen als partners in de zorg."

“De belangrijkste tip die ik kan geven, is om altijd te vertrekken vanuit een oprecht respect. Ga in dialoog met de mantelzorgers en werk samen als partners in de zorg. Het ene woonzorgcentrum laat toe dat familieleden komen helpen bij het wassen en de maaltijden, in andere woonzorgcentra mag dat niet. Waarom? Bekijk het positief: het is een ontlasting voor de zorgmedewerkers. Alles komt neer op goede afspraken en goede communicatie. Dat kost geen geld, het is geen grote investering. Je moet het vooral willen.”

“Mijn beeld van de evolutie de jongste jaren is niet zwart-wit. Positief is dat de zorgsector zich meer en meer bewust wordt van deze doelgroep. Jammer genoeg komt de bewustwording wat laat. Zeker voor de huidige generatie ouderen met een migratieachtergrond. Voor hen moeten we een versnelling hoger schakelen. Ik zie nog veel stilstand. Het gaat te traag. Ook het personeelsbestand mag in veel organisaties nog meer divers worden, in alle lagen van de organisatie. Studenten met een migratieachtergrond stromen moeilijk door naar de zorgvoorzieningen. Dat heeft meer met het onderwijs dan met de zorgsector te maken. Ik geloof niet dat studenten met een migratieachtergrond de zorg niet zien zitten. In de ouderenzorg – thuis en in woonzorgcentra – is er al veel diversiteit, maar bij de hogere opleidingen zie je veel minder doorstroming. Daar moet het onderwijs aan werken.”

DEMENTIE BIJ OUDEREN MET EEN MIGRATIEACHTERGROND

Onderzoek toont dat dementie bij ouderen met migratieroots vaak onder de radar blijft. Op 8 november organiseerde Divers Elderly Care daarover een avondcongres.

“De kern van het probleem is dat de instrumenten voor diagnostiek van dementie niet afgestemd zijn op mensen met een lage geletterdheid, zoals ouderen uit andere culturen. Dat zorgt voor een bias in de resultaten: er is sprake van onder­diagnose.”

“Artsen gaan voor een diagnose vooral voort op hun observaties, gesprekken met de patiënt en de familie, en op hun ervaring. Een scan biedt enkel een duidelijk beeld als de dementie al ver gevorderd is. Een tijdige detectie is evenwel van het grootste belang voor een goede behandeling.”

“Er bestaan nochtans andere en betere instrumenten voor artsen, maar die zijn te weinig bekend. Dat was de aanleiding voor het avondcongres. Een bijkomend probleem is dat het RIZIV enkel medicatie terugbetaalt na een diagnose met de MMSE (Mini Mental State Examination), de ‘gouden standaard’, maar het is tegelijk ook een instrument dat niet geschikt is voor laaggeletterde mensen. Het gevolg is dat de medicatie vaak vroegtijdig wordt stopgezet of niet meer wordt terugbetaald.”

“Het is niet de eerste keer dat we dat probleem aankaarten. Maar het blijft wachten op een goede oplossing vanuit de overheid.”

TEKST: FILIP DECRUYNAERE • BEELD: JAN LOCUS