26 september 2017

COMMUNITY SERVICE LEARNING

HAAL MENSEN WEG UIT HUN COMFORTZONE

Terwijl in de media de politieke discussie over leerdoelen en leerplannen woedt, bereidt Katholiek Onderwijs Vlaanderen achter de schermen een nieuwe werkvorm voor: Community Service Learning (CSL). Het doel is om leerlingen enkele dagen onderwijs te geven in een sociale organisatie, waarbij zowel de organisatie als de leerling er beter van wordt. De eerste reacties uit de zorgsector klinken heel positief. Pedagogisch begeleider Carine D’hondt van Katholiek Onderwijs Vlaanderen vertelt er alles over.

“CSL komt niet zomaar uit de hemel gevallen”, zegt Carine D’hondt. “Op veel secun­daire scholen heb je bijvoorbeeld al het concept sociale stages. Het punt is dat die niet in het curriculum zitten en dat er ook geen uren voor voorzien zijn. Ze hangen af van de goodwill van een godsdienstleraar of een andere leerkracht. Vaak gebeurt er achteraf ook weinig met die ervaring. Er wordt niet verder over nagedacht. CSL gaat ruimer. Het vertrekt vanuit de vakken: wiskunde, talen, lichamelijke opvoeding… en maakt deel uit van het curriculum. Je kunt CSL best als een pedagogische werkvorm beschouwen die toelaat om de leerstof te toetsen in het werkveld door er uitvoerig over te reflecteren.”

“CSL gaat ook breder dan een stage, omdat ook het maatschappelijke aspect belangrijk is. Het gaat om een samenwerking met kwetsbare mensen, begeleid vanuit de school én met reflectie achteraf. Het emotionele en zingevende aspect van de ervaring vindt hier een plaats. Dat past helemaal in het project katholieke dialoogschool en de persoonsvorming van de leerling. Eigenlijk willen we af van die verouderde term ‘sociale stage’. Met CSL kiezen we voor een langer traject van twee of meer dagen, goed voorbereid door de leerlingen en door het werkveld. Zo kunnen achteraf ook de juiste vragen gesteld worden: wat heb ik geleerd, wat heeft mij dat bijgebracht, wat heeft me geraakt, wat doe ik hier verder mee… Met een grondig traject als CSL kan je dieper gaan dan met een blitzbezoek van enkele uren aan een welzijnsvoorziening.”

WEDERKERIGHEID IS BELANGRIJK

“In de Verenigde Staten en Zuid-Amerika hanteren ze het systeem van CSL al 35 jaar. Aanvankelijk was het iets voor de universiteiten, maar vandaag is het in heel wat landen ook algemeen in het secundair onderwijs. Je kunt de inhoud perfect afstemmen op de leeftijd van de leerlingen. Ik heb zelf les gegeven en als je dat goed begeleidt, kan je met 12-jarigen een ontbijt klaarmaken voor ouderen in een voorziening. Zo krijgen die kinderen de kans om bijvoorbeeld hun sociale vaardigheden te oefenen. Voor andere werkvormen moeten de leerlingen al wat ouder en rijper zijn. In de derde graad kan je leerlingen individueel of in duo een opdracht geven. In sommige projecten kan je ook leerlingen van diverse leeftijden betrekken. Zo loopt er in Oudenaarde een project met volkstuintjes, waar leerlingen samen met ouderen de tuintjes onderhouden. Hier kan je perfect leerlingen van diverse graden laten samenwerken. Je kan er ook verschillende vakken aan koppelen: een afdeling hout en bouw heeft er bijvoorbeeld een tuinhuisje gebouwd. Met wat creativiteit kunnen hele mooie dingen gerealiseerd worden, ook over een langere periode.”

“Nog een voorbeeld: een klas industriële wetenschappen van het TSO bracht een bezoek aan een Franstalig woonzorgcentrum over de taalgrens. De leerlingen konden er hun Frans oefenen. Tegelijk maakten ze kennis met oudere mensen en werden ze geconfronteerd met dementie. Een diepgravende ervaring die vele vragen bij hen losweekte. Ook het woonzorgcentrum was blij met het bezoek: het bracht leven in de brouwerij, het was bijna een feest voor de bewoners. Die wederkerigheid is belangrijk in het concept van CSL.”

SOCIAAL ENGAGEMENT

“Er zijn verschillende redenen om voor CSL te kiezen. Het brengt het onderwijs meer naar de maatschappij. We beantwoorden ook aan reële vragen die leven in de samenleving. Ook de Kerk pleit voor meer sociaal engagement bij de jongeren. CSL brengt al die invalshoeken mooi samen, binnen het curriculum. CSL is op zich dus geen vak, wel een werkvorm. We willen die werkvorm in het leerplan op­nemen, omdat het een meerwaarde betekent op het gebied van leren door ervaring, ontmoeting en dialoog. Een bijkomend maar heel belangrijk voordeel is dat het sommige leerlingen toelaat om een meer gefundeerde studiekeuze te maken.”

“Vanuit Katholiek Onderwijs Vlaanderen hebben we hierover ondertussen samengezeten met diverse stakeholders, waaronder ook Zorgnet-Icuro. We willen organisaties van in het begin nauw betrekken omdat CSL staat of valt met een goede voorbereiding. Als hiervoor geen voedingsbodem is in de organisaties, dan heeft het weinig zin. Maar als we samen een meerwaarde kunnen realiseren voor de organisatie, én voor de jongere én zijn school, dan geloof ik hier sterk in. Veel organisaties hebben al goede contacten met scholen in het kader van stages. Die contacten kunnen we uitbreiden naar andere richtingen en vakken.”

DATABASE EN TOOLKIT

“Om een en ander vlotter te organiseren, willen we een database maken met voorzieningen die willen samenwerken. We zullen ook een toolkit samenstellen voor scholen en voor het werkveld. Volgend schooljaar organiseren we hierover een studiedag. Als onderwijs kunnen we dat niet alleen realiseren, maar we dragen uiteraard wel de eindverantwoordelijkheid. De eerste reacties uit het werkveld zijn bijzonder positief. Veel organisaties vinden het niet alleen haalbaar, maar zelfs noodzakelijk. Een voorziening pleitte ervoor om de CSL zo dicht mogelijk in de eigen omgeving van de school te organiseren. Zo krijgen de leerlingen een goed beeld van de reële noden in hun eigen buurt. Die ervaring kan mee de beroepskeuze beïnvloeden, maar ze kan ook leiden tot vrijwilligerswerk. Studies uit andere landen tonen dat dit wel degelijk een impact heeft.”

“Met CSL willen we het werkveld niet extra belasten. Ons eerste doel is om jongeren meer kansen te geven. Maar als we dit goed begeleiden en voorbereiden, dan zit hier een win-winsituatie in voor alle partijen: leerling, school en voorziening. Ook leerkrachten kunnen hiervan veel opsteken. De kwetsbare mens heeft ons enorm veel te leren, is mijn overtuiging. CSL haalt mensen uit hun comfortzone en zet ze aan tot nadenken en reflecteren. Dit soort ervaringen doet leerlingen meer mens worden.”

Organisaties die meer informatie willen of zich kandidaat willen stellen voor een project kunnen contact opnemen met Carine D’hondt via: carine.dhondt@katholiek­onderwijs.vlaanderen.

TEKST: FILIP DECRUYNAERE • BEELD: JAN LOCUS